Đầu cơ ảnh hưởng đến giá cà phê trên thị trường như thế nào?

Đầu cơ trong thị trường cà phê không đơn thuần là hoạt động mua đi bán lại để kiếm lời, mà còn tạo ra thanh khoản và cơ hội phòng ngừa rủi ro cho các bên tham gia. Làm ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng triệu nông dân và hoạt động của các doanh nghiệp trong ngành.

Cơ chế hoạt động của đầu cơ thị trường cà phê

Nếu muốn hiểu cơ cơ chế của đầu cơ, bạn phải hiểu về khái niệm hợp đồng tương lai. Hợp đồng tương lai là công cụ chính để thực hiện hoạt động đầu cơ trên thị trường cà phê. Đây là thỏa thuận mua bán một lượng cà phê nhất định tại một mức giá xác định trong tương lai. Hai sàn giao dịch chủ đạo là:

– ICE Futures US (New York): Nơi giao dịch cà phê Arabica

– LIFFE (London): Chuyên về giao dịch cà phê Robusta

Mỗi hợp đồng tương lai có quy mô chuẩn: 37.500 pound (khoảng 17 tấn) đối với Arabica và 10 tấn đối với Robusta. Điều này tạo ra tính thanh khoản và tiêu chuẩn hóa cho thị trường.

• Các hình thức đầu cơ chính

Trong thị trường cà phê hiện đại, đầu cơ diễn ra dưới hai hình thức chính:

– Đầu cơ cơ bản (Fundamental Speculation): Hình thức này dựa trên phân tích các yếu tố cung-cầu thực tế của thị trường. Các nhà đầu cơ nghiên cứu kỹ lưỡng về điều kiện thời tiết, sản lượng dự kiến, nhu cầu tiêu thụ và các yếu tố vĩ mô để đưa ra quyết định giao dịch.

– Đầu cơ kỹ thuật (Technical Speculation): Ngày nay, phần lớn hoạt động đầu cơ được thực hiện thông qua phân tích kỹ thuật và giao dịch thuật toán. Các hệ thống máy tính phân tích mô hình giá và thực hiện giao dịch trong tích tắc, tạo ra biến động giá nhanh và mạnh.

Thị trường cà phê chịu ảnh hưởng lớn từ hợp đồng tương lai, nơi các nhà đầu cơ đặt cược vào biến động giá trong tương lai. Hoạt động của họ có thể khuếch đại xu hướng; ví dụ, nếu nhiều nhà giao dịch tin rằng giá sẽ tăng, họ có thể mua hợp đồng hàng loạt, đẩy giá lên cao hơn. Ngược lại, nếu họ dự đoán giá giảm, họ có thể bán tháo vị thế của mình, dẫn đến giá cà phê giảm

Các yếu tố thúc đẩy hoạt động đầu cơ

Thời tiết là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hoạt động đầu cơ cà phê. Một ví dụ điển hình là đợt sương giá năm 2021 tại Brazil – nước sản xuất cà phê lớn nhất thế giới. Sự kiện này đã đẩy giá Arabica lên mức cao nhất trong 7 năm, từ 150 US cents/lb lên tới 260 US cents/lb.

Biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh đến sản xuất cà phê. Nhiệt độ tăng buộc việc trồng cà phê Arabica phải dịch chuyển lên các vùng cao hơn, nơi có đất đai kém màu mỡ hơn. Điều này tạo ra những dự đoán về nguồn cung trong tương lai, kích thích hoạt động đầu cơ.

Tỷ giá hối đoái, đặc biệt là biến động của đồng USD, có ảnh hưởng sâu sắc đến hoạt động đầu cơ cà phê. Khi đồng USD mạnh lên, giá cà phê thường giảm do trở nên đắt đỏ hơn đối với người mua sử dụng các đồng tiền khác. Ngược lại, đồng USD yếu có thể thúc đẩy xuất khẩu và đẩy giá lên cao.

Lạm phát cũng là một yếu tố quan trọng. Trong bối cảnh lạm phát cao, các nhà đầu tư thường tìm đến hàng hóa như cà phê như một kênh bảo toàn giá trị, tạo ra áp lực tăng giá đáng kể.

Các sự kiện địa chính trị có thể tạo ra những biến động bất ngờ trên thị trường cà phê. Ví dụ điển hình là tình trạng bất ổn tại Yemen gần đây, gây gián đoạn vận chuyển qua kênh đào Suez, buộc các tàu phải đi vòng qua châu Phi, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển.

Xung đột chính trị tại các nước sản xuất cà phê lớn cũng là mối quan tâm thường trực của các nhà đầu cơ. Ví dụ như các cuộc biểu tình ở Brazil đầu năm 2023 đã tạo ra lo ngại về khả năng gián đoạn chuỗi cung ứng.

Cà phê tăng 137,52 USD/Lbs hoặc 73,03% kể từ đầu năm 2024, theo giao dịch trên hợp đồng chênh lệch (CFD) theo dõi thị trường chuẩn cho mặt hàng này. Theo lịch sử, giá cà phê đạt mức cao nhất mọi thời đại là 349,58 vào tháng 12 năm 2024.

Tác động của đầu cơ đến thị trường cà phê

Đầu cơ tạo ra hai loại tác động chính đến giá cà phê, ngắn hạn và dài hạn.

– Ở tác động ngắn hạn, biến động giá sẽ nhanh và mạnh trong ngày, tạo ra “nhiễu” thị trường, khiến giá tách rời khỏi các yếu tố cơ bản. Từ đó, gia tăng chi phí giao dịch do spread (chênh lệch giá mua-bán) mở rộng

– Ở tác động dài hạn, nó sẽ hình thành xu hướng giá kéo dài nhiều tháng, ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nông dân và tác động đến chiến lược dự trữ của các nhà rang xay.

Vậy, ảnh hưởng đến các bên liên quan là gì? Hoạt động đầu cơ tạo ra những tác động khác nhau đến các bên trong chuỗi giá trị cà phê:

– Đối với người sản xuất: Biến động giá khiến nông dân khó lập kế hoạch sản xuất và đầu tư dài hạn. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra cơ hội bán được giá cao nếu nắm bắt đúng thời điểm thị trường.

– Đối với thương nhân và nhà xuất khẩu: Họ phải đối mặt với rủi ro giá lớn hơn, buộc phải tăng cường hoạt động phòng ngừa rủi ro và duy trì biên độ an toàn cao hơn trong kinh doanh.

– Đối với người tiêu dùng: Biến động giá cuối cùng sẽ được chuyển một phần đến người tiêu dùng, tuy nhiên mức độ ảnh hưởng thường được các nhà rang xay “làm mềm” để tránh mất khách hàng.

Vào tháng 4/2024, giá Robusta đã tăng mạnh lên mức 4,080 USD/tấn (tương đương 3,79 EUR/kg), gấp đôi so với năm 2023. Nguyên nhân chính đến từ hạn hán kéo dài tại châu Á ảnh hưởng đến mùa màng ở Indonesia và Ấn Độ, cùng với khó khăn trong vận chuyển do xung đột tại Yemen buộc các tàu phải đi vòng qua châu Phi.

Chiến lược ứng phó với vấn đề đầu cơ thị trường

• Đối với nhà sản xuất

Trong môi trường thị trường hiện đại, nhà sản xuất cần một chiến lược tổng thể để ứng phó với đầu cơ. Việc sử dụng hợp đồng tương lai không chỉ là công cụ phòng ngừa rủi ro mà còn giúp nhà sản xuất chủ động hơn trong kế hoạch tài chính. Kinh nghiệm từ các vùng sản xuất lớn như Brazil cho thấy, những nông dân thành công thường kết hợp linh hoạt giữa bán giao ngay và bán kỳ hạn, tùy thuộc vào điều kiện thị trường.

Đa dạng hóa sản xuất đã trở thành xu hướng tất yếu. Việc này không đơn thuần là trồng thêm các loại cây khác mà còn bao gồm phát triển các giống cà phê khác nhau và áp dụng các phương thức canh tác bền vững. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro về giá mà còn tạo ra giá trị gia tăng thông qua các chứng nhận bền vững, hữu cơ.

• Đối với thương nhân và doanh nghiệp

Thương nhân cần xây dựng một hệ thống quản lý rủi ro toàn diện. Kinh nghiệm từ các công ty lớn như EFICO GROUP cho thấy tầm quan trọng của việc theo dõi thị trường liên tục và ra quyết định kịp thời. Điều này đòi hỏi đầu tư vào công nghệ và nguồn nhân lực chất lượng cao để phân tích thị trường.

Việc xây dựng mối quan hệ bền vững với cả người bán và người mua trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các thương nhân thành công thường duy trì danh mục khách hàng đa dạng và thiết lập các thỏa thuận dài hạn, giúp giảm thiểu tác động của biến động giá ngắn hạn.

Crop to Cup là một ví dụ về một trader trong thị trường cà phê bền vững, ưu tiên xây dựng mối quan hệ giữa nông dân và nông hộ một cách đạo đức và trách nhiệm, tạo nền tảng vững chắc để đương đầu với thị trường bão giá cà phê.

• Giải pháp tổng thể cho ngành

Kinh nghiệm từ các thị trường hàng hóa khác cho thấy, một hệ sinh thái thị trường lành mạnh cần sự tham gia của nhiều bên. Các tổ chức tài chính có thể cung cấp các công cụ phái sinh phù hợp hơn với nhu cầu của người sản xuất nhỏ. Chính phủ các nước có thể hỗ trợ thông qua các chương trình đào tạo về quản lý rủi ro và tạo điều kiện tiếp cận thị trường tốt hơn cho nông dân.

Việc phát triển các sàn giao dịch địa phương, kết nối trực tiếp người mua và người bán, cũng là một hướng đi đáng chú ý. Điều này giúp giảm sự phụ thuộc vào các sàn giao dịch quốc tế và tạo ra cơ chế giá minh bạch hơn cho thị trường nội địa.

Một xu hướng mới đang nổi lên là việc tích hợp theo chiều dọc trong chuỗi giá trị. Nhiều thương nhân đã bắt đầu đầu tư vào các cơ sở sản xuất hoặc thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với các nhà rang xay, giúp kiểm soát tốt hơn nguồn cung và giảm thiểu rủi ro từ đầu cơ.

Tạm kết:

Đầu cơ trong thị trường cà phê là một thực tế không thể tránh khỏi và mang tính hai mặt: vừa tạo thanh khoản, cơ hội phòng ngừa rủi ro, vừa có thể gây bất ổn cho giá cà phê. Thành công trong thị trường này phụ thuộc vào khả năng thích ứng và quản lý rủi ro của các bên tham gia, đồng thời đòi hỏi sự phát triển của một hệ sinh thái thị trường lành mạnh và bền vững.

Hình ảnh sử dụng trong bài viết đến từ đối tác của 43 Factory Coffee và được sưu tầm.

Các câu hỏi thường gặp

1. Tại sao giá cà phê lại biến động mạnh như vậy?

Giá cà phê biến động mạnh do sự kết hợp của nhiều yếu tố: hoạt động đầu cơ từ các quỹ đầu tư lớn, biến động thời tiết tại các nước sản xuất chính như Brazil và Việt Nam, và giao dịch thuật toán tần suất cao. Đặc biệt, với việc 90% giao dịch hiện nay là từ các máy tính, một tin tức hay sự kiện có thể tạo ra phản ứng dây chuyền trong tích tắc.

2. Làm thế nào để biết khi nào nên mua hoặc bán cà phê?

Theo lời khuyên của Michel Germanès – CEO EFICO GROUP với 40 năm kinh nghiệm: khi giá chạm mức phù hợp với ngân sách và chiến lược kinh doanh của bạn, hãy quyết định ngay trong ngày. Thị trường cà phê thường không duy trì một mức giá quá lâu, đặc biệt trong bối cảnh biến động hiện nay.

3. Tại sao cà phê Robusta và Arabica thường có xu hướng giá khác nhau?

Hai loại cà phê này có thị trường và yếu tố ảnh hưởng riêng biệt. Arabica (giao dịch tại New York) nhạy cảm hơn với thời tiết Brazil và nhu cầu cà phê chất lượng cao, trong khi Robusta (giao dịch tại London) chịu ảnh hưởng nhiều từ sản lượng Việt Nam và nhu cầu cà phê hòa tan. Điều này tạo ra những động lực giá khác nhau.

4. Đầu cơ có phải luôn là điều xấu đối với thị trường cà phê?

Không hẳn. Mặc dù đầu cơ quá mức có thể gây bất ổn giá, nhưng hoạt động đầu cơ cũng tạo ra thanh khoản cần thiết cho thị trường và cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro cho người sản xuất và thương nhân. Vấn đề là cần có cơ chế giám sát và quản lý phù hợp.

5. Biến đổi khí hậu sẽ ảnh hưởng như thế nào đến thị trường cà phê trong tương lai?

Nhiệt độ tăng đang buộc việc trồng cà phê Arabica phải dịch chuyển lên các vùng cao hơn, nơi có đất kém màu mỡ hơn. Điều này có thể dẫn đến sản lượng Arabica giảm và đẩy giá Robusta tăng trong dài hạn, do Robusta chịu được điều kiện khí hậu khắc nghiệt hơn và có thể trở nên quan trọng hơn trong cơ cấu cung cầu toàn cầu.