Hệ sinh thái rừng và sự phát triển của cây cà phê

Cà phê là thức uống phổ biến nhất được tiêu thụ trên toàn thế giới với hơn 500 tỷ tách cà phê được uống mỗi năm. Một thực tế đáng tiếc cho những người đam mê cà phê, đó là việc canh tác loại cây này thường dẫn đến nạn phá rừng và suy giảm đa dạng sinh học ở các nước nhiệt đới, từ châu Mỹ qua vành đai nhiệt đới đến châu Úc. 

Ở một số khu vực, hậu quả tiêu cực của việc sản xuất cà phê đang trở nên tồi tệ hơn khi nhu cầu cà phê toàn cầu tăng lên.

Làm thế nào để sản xuất cà phê Specialty chất lượng cao có thể cải thiện sinh kế và bảo vệ đa dạng sinh học? Bài viết này sẽ phân tích những tác động tích cực cũng như tính liên kết giữa hệ sinh thái rừng và sự phát triển của cây cà phê quan trọng như thế nào.

Hình ảnh rừng Rừng Yayu ở Ethiopia

Bối cảnh cà phê và sự bền vững

Báo cáo gần đây về Kinh tế đa dạng sinh học: Tạp chí Dasgupta nhấn mạnh rằng mối quan hệ của chúng ta với thế giới tự nhiên đòi hỏi phải thay đổi ở những yếu tố cơ bản nhất. Tạp chí lập luận rằng xã hội loài người có thể sống bền vững bằng cách đảm bảo rằng các yêu cầu mà họ đặt ra đối với tự nhiên không vượt quá nguồn lực của nó. 

Canh tác cà phê là một ví dụ cho thấy chúng ta cần thay đổi cách trồng trọt.

Thay vì phá hủy môi trường sống tự nhiên, nó có thể phục vụ cho việc bảo tồn rừng và đa dạng sinh học, duy trì các dịch vụ hệ sinh thái có lợi, cố định carbon, cải thiện cảnh quan bị suy thoái và cung cấp sinh kế bền vững cho nông dân. 

Một trong những khó khăn của việc định lượng tác động của canh tác cà phê đối với thế giới tự nhiên, cả tiêu cực và tích cực, là sự thiếu hụt của các dữ liệu đáng tin cậy và các sản phẩm nghiên cứu.

Vào năm 2014, nhiều chuyên gia đã bắt đầu một dự án tại Khu dự trữ sinh quyển Rừng Cà phê Yayu ở Ethiopia với Liên minh Cà phê rang xay tay (Union Hand-Roasted Coffee) để hiểu rõ hơn về sức mạnh tổng hợp giữa canh tác cà phê và đa dạng sinh học, với mục đích hiểu chi tiết hơn về chuỗi cung ứng cà phê (thường gọi tắt là chuỗi giá trị).

Bối cảnh cà phê Ethiopia

Ngành cà phê là một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ USD. Riêng ở Ethiopia, canh tác cà phê cung cấp khoảng 25% thu nhập từ xuất khẩu và hỗ trợ thu nhập của ước tính khoảng 15 triệu người. 

Những khu rừng nhiệt đới ẩm ướt của Ethiopia và các nước lân cận như Nam Sudan là ngôi nhà tự nhiên (hoang dã) của cà phê Arabica (Coffea arabica). Những khu rừng này tồn tại ở trạng thái tự nhiên hoặc bán tự nhiên, và một số đã được chỉ định là khu bảo tồn thiên nhiên và tăng sinh kế.

Đây cũng là nơi sinh sống của một số lượng lớn các loài thực vật, động vật và nấm khác. Nên mặc nhiên, rừng đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp sinh kế cho những người sống bên trong và xung quanh chúng.

Khu dự trữ sinh quyển rừng cà phê Yayu được chú ý bởi mức độ đa dạng di truyền cà phê Arabica tự nhiên (hoang dã) đặc biệt cao. Trong khu vực lõi của nó, rừng Yayu vẫn còn nguyên vẹn và phần lớn không bị xáo trộn với hàng ngàn cây cà phê hoang dã xen lẫn với các thảm thực vật hoang dã khác.

Việc canh tác cà phê thực tế diễn ra ở các bìa rừng và vùng chuyển tiếp của khu bảo tồn, nơi nó mang lại tới 70% thu nhập tiền mặt cho hơn 90% dân số địa phương.

Canh tác cà phê ở Ethiopia

Bối cảnh chung của cà phê Specialty

Trong nhiều nghiên cứu gần đây, đã có những sự xem xét về tiềm năng cải thiện thu nhập và bảo tồn đa dạng sinh học thông qua cà phê Specialty.

Cà phê Specialty là một sản phẩm chất lượng cao và có giá cao hơn hẳn những loại cà phê công nghiệp đại trà. Trong hai thập kỷ qua, nhu cầu về cà phê Specialty đã tăng lên và tiếp tục phát triển.

Trạng thái chất lượng cao hơn của nó đạt được bằng cách thực hiện các phương pháp canh tác, thu hoạch và sơ chế thực hành tốt nhất. Tất cả được xoay vòng với mức độ kiểm soát chất lượng cao.

Trong một mô hình lý tưởng, thu nhập phụ do cà phê đặc sản tạo ra được phân phối trong toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm cả nông dân trồng cà phê. Trong nhiều nghiên cứu, một điều có thể nhận thấy rằng việc tham gia vừa phải vào thị trường cà phê đặc sản cũng ảnh hưởng tích cực đến thu nhập của người nông dân trồng cà phê quy mô nhỏ.

Nếu nông dân chỉ bán một phần (khoảng 25%) sản lượng thu hoạch của họ để sử dụng canh tác cà phê đặc sản, thì thu nhập hàng năm từ cà phê của họ có thể tăng 30%.

Dựa trên những phát hiện này, một viễn cảnh đã được dựng lên khá chắc chắn: nếu nông dân toàn bộ vụ mùa thu hoạch đều là cà phê đặc sản, thu nhập từ cà phê của họ có thể tăng 120%. Mặc dù điều này đòi hỏi hiệu quả hoạt động tối ưu của trang trại và hợp tác xã tuy nhiên đây thực sự là một tính hiệu khả quan cho việc cải thiện sinh kế người nông dân.

Trong cả hai trường hợp, thu nhập bổ sung đạt được khi nhận được giá cà phê cao hơn. Và điều quan trọng là, việc tăng thu nhập từ cà phê đặc sản có thể đạt được mà không cần thêm đất hay các yếu tố tác động bên ngoài. Chẳng hạn như phân bón nhân tạo, tưới tiêu, thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu.

Một ví dụ trước mắt có thể thấy, sau khi được bán, cà phê của dự án Rừng Yayu đã được mua với số lượng đủ lớn để đưa vào hai siêu thị lớn của Vương quốc Anh (Sainsbury’s và Waitrose), và bán tại các cửa hàng bán lẻ của Kew lẫn trực tuyến . 

Từ năm 2015 đến 2018, tổng cộng 924.751 bảng Anh cà phê Specialty đã được bán từ 5 hợp tác xã Yayu, phần lớn trong số này tạo nên doanh thu bổ sung cho cộng đồng.

Yayu Forest Coffee hiện đã bước sang năm thứ bảy và tiếp tục duy trì nhu cầu tiêu dùng mạnh mẽ. Phí bảo tồn rừng 0,20 đô la / lb, đã được chuyển thành khoản đóng góp 25p (mỗi gói) cà phê bán lẻ, sẽ được chuyển đến cộng đồng Yayu và nghiên cứu đang diễn ra. 

Nông dân trồng cà phê Ethiopia

Khả năng kiểm soát và bảo vệ môi trường

Một yếu tố quan trọng khác của nghiên cứu đã chứng minh rằng cà phê được bán với tên gọi rừng Yayu này thực sự gắn liền với hệ sinh thái rừng.

Sử dụng hình ảnh vệ tinh, bạn sẽ có thể cho thấy rằng các trang trại cà phê Yayu có mức độ che phủ lẫn độ vững chắc tán cây gần với khu rừng hoang dã vô cùng đồng nhất. Ngoài ra, những thống kế đã chỉ ra rằng khu vực Yayu chỉ trải qua một vụ phá rừng nhỏ trong hai thập kỷ qua, thông tin được ghi nhận vào cuối năm 2017.

Mặc dù nguyện vọng về bảo tồn đa dạng sinh học và nông nghiệp thường trái ngược nhau, nhưng có thể có điểm chung là mang lại cơ hội cho cả bảo tồn đa dạng sinh học và sinh kế từ trồng trọt. Chuỗi cung ứng đã nỗ lực và đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc hiểu và phát triển chuỗi giá trị ở Yayu, theo cách hỗ trợ và duy trì các mối quan hệ này.

Một trường hợp khác, nghiên cứu đã được thực hiện vào tháng 3 năm 2022 với mục đích đánh giá ảnh hưởng của việc mở rộng diện tích cà phê đối với việc tái tạo hệ sinh thái rừng tự nhiên ở Gidame Wearda, phía Tây Ethiopia. Địa điểm nghiên cứu được phân chia thành hai tầng: rừng tự nhiên nguyên sinh và rừng cà phê bị xáo trộn. 

Việc mở rộng cây cà phê có hệ thống bền vững trong rừng tự nhiên đã ảnh hưởng đáng kể đến sự tái sinh tự nhiên của quần thể các loài cây bản địa tại đây. Mật độ cây con, cây non và các loài cây trưởng thành lần lượt là 94,83%, 90,45% và 53,51% so với rừng tự nhiên nguyên sinh. Vì vậy, kết quả của nghiên cứu này chỉ ra rằng việc bảo tồn hệ sinh thái rừng tự nhiên và nâng cao tiềm năng tái sinh của nó cần được công nhận và phổ biến rộng rãi. Các chuyên gia đã tiến hành đánh giá tình trạng tái sinh theo thời gian của khoảnh rừng này để xác định hiện trạng của rừng và có biện pháp bảo tồn thích hợp cho phần rừng tự nhiên còn lại.

Tuy vậy, họ vẫn khuyến khích giảm thiểu việc mở rộng cây cà phê trong khu rừng tự nhiên để ưu tiên bảo tồn rừng thông qua sự tham gia của cộng đồng địa phương và nâng cao nhận thức về môi trường cho các nhóm sử dụng rừng.

Mặc dù sản xuất cà phê rừng bền vững nhất cũng có thể gây ra một số hậu quả tiêu cực về môi trường, nhưng về cơ bản, chúng ít tác động hơn nhiều loại hình canh tác cà phê khác. Chẳng hạn như những vụ phá rừng làm rẫy và độc canh quy mô lớn với các nguyên liệu đầu vào có hại cho môi trường. 

Vấn đề đối với người tiêu dùng là họ rất khó để hiểu được những tác động tốt xấu của môi trường có thể bị gây ra bởi sự lựa chọn mua hàng của họ.

Một điểm khởi đầu tốt cho người đam mê cà phê chân chính, đó là bạn phải trở thành người tiêu dùng có nhận thức rõ hơn về tác động từ quyết định mua hàng của chính mình. Bởi việc bạn đang thảnh thơi nhâm nhi tách cà phê tại nhà cũng có thể gây ra những ảnh hưởng to lớn cho những khu rừng ở cách đó hàng nghìn dặm. Cùng 43 Factory Coffee Roaster xây dựng một hệ sinh thái bền vững cho hành tinh của chúng ta bằng những điểm chạm cà phê giá trị và nhân văn.