Cà phê và bệnh tiểu đường: Uống cà phê có lợi hay hại?

Dựa trên các nghiên cứu uy tín từ Harvard, BMJ, WHO và SCA, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa cà phê và bệnh tiểu đường – để bạn tiếp tục tận hưởng tách cà phê mỗi ngày một cách an toàn, khoa học và ngon lành.

Cà phê có lợi hay hại cho người bị tiểu đường

• Có lợi nếu uống đúng loại, liều lượng phù hợp

• Có thể gây hại nếu lạm dụng caffeine, thêm đường/sữa

Kết quả nghiên cứu từ Trường Y Harvard

Theo nghiên cứu từ Trường Y tế Công cộng Harvard (2023), người mắc tiểu đường loại 2 uống cà phê thường xuyên giảm 26% nguy cơ tử vong sớm so với người không uống.

Nghiên cứu này khảo sát hơn 15.500 bệnh nhân trong 18 năm, so sánh tác động giữa các loại đồ uống phổ biến (cà phê, trà, sữa, nước có đường). Kết quả:

Nghiên cứu phân tích chế độ ăn uống của gần 15.500 người trưởng thành được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường loại 2. Tuổi trung bình của nhóm là 61, nữ giới chiếm 75%.

Uống cà phê có làm tăng đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường?

Có thể – tùy thuộc vào liều lượng caffeine và cơ địa từng người. Cà phê chứa nhiều hợp chất có tác động trái chiều đến người bệnh tiểu đường:

• Lợi ích: Polyphenol, magnesium và chromium trong cà phê giúp tăng độ nhạy insulin, chống oxy hóa, hỗ trợ kiểm soát đường huyết.

• Rủi ro: Caffeine có thể làm giảm độ nhạy insulin tạm thời, nhất là khi uống nhiều hoặc uống lúc bụng đói.

Lời khuyên khi uống cà phê với bệnh nhân tiểu đường đó là hãy theo dõi đường huyết cá nhân sau mỗi lần uống cà phê. Không nên dùng quá 250mg caffeine/ngày (~2–3 tách nhỏ). Nên ưu tiên cà phê decaf nếu bạn dễ bị tăng đường huyết và tránh cho thêm đường, sữa, kem khi pha chế. Kể cả đường ăn kiêng cũng có thể trở thành “thủ phạm” cực kì nguy hiểm nếu lạm dụng nó để pha cà phê trong thời gian dài. Nghiên cứu đã chỉ ra đặc biệt uống cà phê nguyên chất sẽ giúp kiểm soát việc tăng đường huyết của người mắc bệnh.

Người tiểu đường nên uống loại cà phê nào?

Người bệnh tiểu đường nên lựa chọn cà phê nguyên chất, không đường – đặc biệt là cà phê khử caffeine (decaf) hoặc cà phê specialty có nguồn gốc rõ ràng và hàm lượng caffeine vừa phải.

Vì sao cà phê decaf là lựa chọn tốt?

Caffeine là hoạt chất có thể làm giảm độ nhạy của insulin trong cơ thể – một yếu tố quan trọng với người mắc bệnh tiểu đường loại 2. Do đó, cà phê decaf (đã loại bỏ ít nhất 97% caffeine) được xem là giải pháp an toàn, giúp người bệnh thưởng thức cà phê mà không làm tăng rủi ro mất kiểm soát đường huyết.

Cà phê Specialty lựa chọn cao cấp – an toàn – minh bạch

Đối với người bệnh tiểu đường yêu thích trải nghiệm hương vị đặc sắc, cà phê Specialty cho người tiểu đường là một lựa chọn hoàn hảo hơn cả. Không chỉ đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng cao (trên 80 điểm SCA), loại cà phê này còn được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, chế biến sạch, không tẩm ướp phụ gia, và hàm lượng chất chống oxy hóa cao hơn cà phê thương mại thông thường.

Ưu điểm khi dùng cà phê Specialty:

• Hạn chế được nhu cầu thêm đường hoặc sữa nhờ hương vị tự nhiên thanh sạch, cân bằng

• Dễ kiểm soát hàm lượng caffeine nếu chọn loại rang sáng (light roast)

Ngoài việc lựa chọn loại cà phê phù hợp, bệnh nhân tiểu đường cũng cần chú ý một số nguyên tắc khi pha chế:

• Ưu tiên pha với phin truyền thống hoặc máy pour-over để kiểm soát được lượng cà phê và nước.
• Nếu muốn tăng hương vị có thể thêm một chút bột quế, vỏ cam khô hoặc vài giọt giấm táo.

Hương vị của cà phê specialty thường đa dạng, dễ chịu và sâu lắng hơn, không cần bổ sung thêm đường hoặc chất béo.

Cà phê có giúp giảm nguy cơ mắc tiểu đường loại 2 ở người khỏe mạnh?

Có. Nhiều nghiên cứu đã xác nhận rằng uống cà phê đều đặn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 ở người không có tiền sử bệnh. 

🔬 Một nghiên cứu tại Đại học California (UCLA) cho thấy: những người uống ít nhất 4 tách cà phê mỗi ngày có nguy cơ mắc tiểu đường thấp hơn 56% nhờ vào nồng độ globulin gắn hormone giới tính (SHBG) tăng cao trong máu – yếu tố có liên quan mật thiết đến giảm nguy cơ tiểu đường. Nghiên cứu còn đặt biệt cho thấy, nhóm phụ nữ thường giảm nguy cơ mắc tiểu đường loại 2 nhiều hơn nam giới trong việc áp dụng cà phê trong chế độ ăn uống.

Tại sao người thừa mỡ, tiểu đường nên uống cà phê?

Cà phê có thể hỗ trợ kiểm soát cân nặng và cải thiện độ nhạy insulin ở người thừa mỡ hoặc mắc tiểu đường loại 2. Đây là kết luận quan trọng từ nghiên cứu công bố trên tạp chí BMJ Medicine năm 2023, do nhiều trường đại học hàng đầu tại châu Âu cùng thực hiện.

Cơ chế tác động của cà phê với người thừa mỡ và tiểu đường là gì?

• Caffeine thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giúp đốt cháy calo hiệu quả hơn.

• Giảm cảm giác thèm ăn, từ đó hỗ trợ giảm cân – một yếu tố then chốt trong việc kiểm soát đường huyết.

• Tăng độ nhạy insulin và giảm đề kháng insulin – yếu tố cốt lõi để giảm nguy cơ mắc tiểu đường loại 2.

Đặc biệt, những người có nồng độ caffeine trong máu cao (do chuyển hóa cà phê chậm) có xu hướng chỉ số BMI thấp hơn và ít nguy cơ tiểu đường hơn – theo phương pháp nghiên cứu di truyền ngẫu nhiên Mendelian từ hơn 10.000 người tham gia.

Nhóm người thừa mỡ và tiểu đường nên uống cà phê như thế nào để đạt hiệu quả?

Đó là hãy ưu tiên cà phê nguyên chất, không đường, không sữa béo và dùng với lượng 3–5 tách/ngày (tương đương tối đa ~400mg caffeine). Nhớ theo dõi phản ứng cá nhân và tham khảo chuyên gia y tế nếu cần

Các lưu ý về chế độ ăn cho người tiểu đường loại 2

Chế độ ăn uống đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường loại 2. Lựa chọn thực phẩm phù hợp không chỉ giúp ổn định đường huyết, mà còn giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, béo phì và các vấn đề sức khỏe khác.

Những thực phẩm nên bổ sung

• Ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu đỗ, gạo lứt, rau củ hấp hoặc luộc

• Cá, thịt nạc, thịt gia cầm bỏ da – chế biến theo phương pháp hấp, luộc, áp chảo ít dầu

• Trái cây tươi, rau sống hoặc rau đã hấp/luộc

• Dầu thực vật tốt như dầu oliu, dầu đậu nành, dầu cá, dầu mè

• Cân đối dinh dưỡng:

  • Protein: 15–20%

  • Lipid (chất béo tốt): 25–30%

  • Carbohydrate (tinh bột tốt): 50–60% tổng năng lượng

Những thực phẩm cần hạn chế

• Gạo trắng, bánh mì trắng, bún, miến, khoai nướng

• Chất béo bão hòa: mỡ động vật, da gà, kem, dầu dừa

• Đường tinh luyện: bánh kẹo, nước ngọt, siro

• Gia vị đóng hộp, thức ăn nhanh, trái cây sấy khô nhiều đường

Người bệnh nên duy trì giờ ăn đều đặn, kiểm tra đường huyết định kỳ, và kết hợp tập luyện nhẹ nhàng mỗi ngày để nâng cao hiệu quả kiểm soát bệnh.

Tạm kết

Cà phê, khi được sử dụng đúng cách, có thể trở thành một phần tích cực trong chế độ sống lành mạnh của người bệnh tiểu đường loại 2. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng uống cà phê điều độ, chọn loại phù hợp như cà phê decaf hoặc cà phê specialty nguyên chất, cùng với chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, có thể giúp giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Các câu hỏi liên quan

1. Có phải ai bị tiểu đường cũng nên uống cà phê không?

Không nhất thiết. Tác động của cà phê lên mỗi người là khác nhau. Nên thử với lượng nhỏ, theo dõi phản ứng cơ thể, đặc biệt là đường huyết sau khi uống.

2. Cà phê decaf có tốt hơn cà phê thường cho người tiểu đường?

Trong nhiều trường hợp, có. Cà phê decaf giúp giảm tác động của caffeine lên độ nhạy insulin, nhưng vẫn giữ lại các chất chống oxy hóa có lợi.

3. Có nên cho người bệnh tiểu đường uống cà phê pha máy, thêm sữa không đường?

Tốt nhất là dùng cà phê nguyên chất, không đường, không sữa. Nếu dùng sữa, nên chọn loại ít béo, không đường và dùng lượng nhỏ. Hãy ưu tiên cà phê rang mộc, không tẩm ướp, và pha bằng phương pháp kiểm soát được lượng nước và nhiệt độ như phin hoặc pour-over.

4. Người khỏe mạnh có nên uống cà phê để phòng tiểu đường?

Một số nghiên cứu cho thấy cà phê có thể giúp giảm nguy cơ mắc tiểu đường loại 2 ở người khỏe mạnh, nhưng chỉ khi uống điều độ và không pha thêm đường hoặc kem béo.

5. Cà phê có phải là “thuốc chữa” tiểu đường không?

Không. Cà phê không phải là thuốc và không thay thế cho phác đồ điều trị y tế. Nó chỉ là một phần hỗ trợ trong lối sống lành mạnh khi dùng đúng cách.